POTOCZNE NAZWY CZELADZI

POTOCZNE NAZWY FUNKCJONUJĄCE W CZELADZI

           W każdym mieście wśród jego mieszkańców funkcjonują potoczne nazwy wielu miejsc, ulic, parków, przekazywane z pokolenia na pokolenie. Podobnie jest oczywiście w Czeladzi. Kilka z tych nazw i ich genezę postaram się przybliżyć poniżej : 

MADERA - gdy w grudniu 1930 roku Marszałek Polski Józef Piłsudski wyjechał na leczenie i wypoczynek na wyspę Madera prasa opozycyjna, szczególnie endecka, zaczęła sobie używać na jego osobie. Wytykano Marszałkowi, że "siedzi na Maderze, orzeszki se łupie, a Polskę ma w d....". A mimo to popularność tak J. Piłsudskiego, jak i wyspy Madery rosła. Także w Czeladzi. To też, gdy wiosną 1931 roku obywatel czeladzki Józef N. maszerował drogą Przełajską na swoje pole, leżące w rejonie Głębokich Dołów, zapytany przez swą kumoskę - a dokąd tak pędzicie Józefie ? - odpowiedział z całą powagą - na Maderę, by wypocząć. Dowcip, plotka, wielokrotnie powtarzana przyjęła się. Madera, Madera - i tak już zostało. 

WZGÓRZE GÓRNIKI - chodzi o wzgórze gdzie obecnie stoi budynek komendy Policji, ciągnące się na południe do ulicy Nowopogońskiej, ograniczone od zachodu ul. Katowicką a od wschodu ul. Żytnią. Nazwa 'Górniki' podawana jest już w dokumentach z końca XIX wieku, kiedy to rozpoczęto poszukiwania węgla kamiennego na terenach Czeladzi. 

SKAŁKA - wzniesienie przy ul. Katowickiej na którym stoi dawna szkoła górnicza. Tak samo nazywa się do dziś również szkołę przy ul. 21 listopada przeniesioną niegdyś właśnie ze "skałki" 

BORZECHA - wzgórze pomiędzy ul. Katowicką, Borową i Szybikową. W dawniejszych dokumentach (opis parafii z lat 1783-1784) zwane 'Górą Borzysza' czyli góra porośnięta lasem sosnowym. 

NIWA - obecnie to tylko ulica, ale dawniej nazywano tak teren od ulicy Przełajskiei na północy do obecnej ul. Niwa na południe. Nazwa wywodzi się z dawnej polszczyzny a oznacza pole uprawne, świeżo po wykarczowaniu. 

ŻYDOWSKIE DOMY - domy u zbiegu ulic Szybikowej i Borowej. Tu osiedlili się pierwsi Żydzi po utworzeniu kopalni "Czeladź" ("Michał") 

BETONY - osiedle domów przy ul. Betonowej. Nazwa wzięła się od materiału, z którego budowano tu domy. Właściciele kopalni "Czeladź" - Francuzi skrzętnie wykorzystywali możliwość zużytkowania odpadów produkcyjnych do budowy domów robotniczych. 

BIAŁE DOMY - domy przy ul. Nowopogońskiej nr 230 - 242 (najstarsze przy tej ulicy). Nazwa wzięła się stąd, iż właściciele kopalni "Czeladź" ciągle malowali je na biało. 

JULIAN - okolice szybu Julian kopalni Czeladź, ulica Poniatowskiego 

MIEDZIANKA - ciekawy jest jej rodowód. Po rewolucji 1905 roku carska Rosja wprowadziła nakaz transportowania (konwojowania) materiałów wybuchowych do kopalń przez wojsko, aby nie wpadaty one w ręce rewolucjonistów. Podniosło to bardzo koszty wydobywanego węgla. Zaczęto szukać takich środków wybuchowych, które byłyby nieprzydatne dla celów wojskowych, ale wystarczające dla górników. Materiał taki wynalazł polski inżynier Stanisław Łaszczynski z Miedzianej Góry w Kieleckiem i nazwał go "miedziankitem". Produkowano go w latach 1908 - 1921, w nowo otwartej fabryczce, leżącej u zbiegu ulic Nowopogońskiej i Dalekiej (dawniej Małobądzkiej). Z czasem kopalnie same zaczęły produkować "miedziankit" ze względu na prostą technologię, fabryczka zaś przeszła na produkcję odlewów żeliwnych (garnki, piecyki). Zbankrutowała w okresie międzywojennym, budynki rozebrano, ale nazwa "Miedzianki' pozostała wśród starych mieszkańców Piasków. 

BRAZYLIA - zwana też Brezelią. Towarzystwo Sosnowieckie, do którego należała kopalnia "Wiktor" w Milowicach, zbudowało niemal na pustkowiu sześć domów dla swoich górników. Mieszkało tu przeciętnie około 100 osób. Domy zbudowano w końcowych latach XIX wieku, wyburzono w 1989 roku. Nazwa wywodzi się z okresu, kiedy to biednym osiedlom robotniczom urągliwie nadawano egzotyczne nazwy, np. 'Abisynia' czy "Pekin' w Sosnowcu. 

JÓZEFÓW - "dzielnica" w południowej części miasta, ograniczony od północy ulicą Saturnowską, od południa i wschodu ulicą Szybikową (granica miasta) a od zachodu rzeką Brynicą. Powstała tu fabryka wyrobów ceramicznych o tej samej nazwie. 

SPRI - okolice ulicy Wiosennej, nazwa pochodzi od zajmującego niegdyś większość tych terenów Sosnowieckiego Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego 

ROŻKA - osiedle Piłsudskiego, dawniej Rożka 

STARA KOLONIA - domy mieszkalne kopalni Saturn przy ul. 21 listopada 

NOWA KOLONIA - domy mieszkalne kopalni Satrun przy ul. Dehnelów i Legionów 

POD MOSTEM - ul. Bema, kiedyś przebiegała nad nia kolejka z szybu Julian do kopalni Czeladź 

DOZORCOWE DOMY - domy pracowników dozoru kopalni Czeladź przy ul. Francuskiej