TRAMWAJE W CZELADZI

TRAMWAJE W CZELADZI - Historia.

20 października 1912 roku grupa łódzkich przemysłowców zwróciła się do władz miejskich w Sosnowcu z propozycją budowy tramwajów elektrycznych w zagłębiu przemysłowym. Z podobnym wnioskiem wystąpiło rosyjskie towarzystwo akcyjne z Petersburga. Projekt łódzki przewidywał budowę dwóch linii. Jedna z nich miała przebiegać na trasie z Piasków przez Milowice do Pogoni, Wygwizdowa i Środuli, natomiast druga z Zagórza przez Środulę, Konstantynów, Sielec, Dębową Górę do Modrzejowa. Towarzystwo rosyjskie dla odmiany proponowało budowę linii z Modrzejowa i Niwki przez Sielec do Sosnowca. Przedstawione projekty zostały przesłane do Departamentu Kolei Ministerstwa Finansów w Petersburgu, gdzie specjalna komisja budowy nowych dróg żelaznych zdecydowała o powierzeniu budowy tramwajów przemysłowcom łódzkim. Decyzję podjęto 29 maja 1914 roku i niebawem wybuchła I wojna światowa, która pokrzyżowała dalsze plany.

Po wojnie problem komunikacji tramwajowej w Zagłębiu Dąbrowskim podjął koncern "Siła i Światło S.A." z Warszawy. 9 kwietnia 1919 roku wystąpił on do miast zagłębia i Sejmiku Będzińskiego z propozycją wybudowania normanotorowej kolei miejskiej. Dopiero po trzech latach, 5 kwietnia 1922 roku, podpisano umowę na mocy której Powiatowy Związek Komunalny powiatu będzińskiego oraz miasta Sosnowiec, Będzin, Dąbrowa Górnicza i Czeladź zawiązały firmę pod nazwą "Towarzystwo Tramwajów Elektrycznych w Zagłębiu Dąbrowskim Spółka z ograniczoną poręką" z siedzibą w Będzinie. 26 lutego 1926 roku minister komunikacji wydał zezwolenie na odstąpienie koncesji nowej spółce o nazwie "Tramwaje Elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim Spółka Akcyjna" z siedzibą w Sosnowcu. Prace ziemne przy budowie zajezdni rozpoczęto już w połowie 1926 roku. Pierwszy etap budowy przewidywał budowę sieci o długości 26 km (łącznie z mijankami o torami w zajezdni). Tory starano się układać na osobnych torowiskach. Energię elektryczną do zasilania sieci trakcyjnej otzrymywano z, czynnej od 1913 roku Elektrowni Okręgowej w Będzinie przez dwie podstacje w Sosnowcu i Będzinie. Przy ulicy Okrzei w Będzinie wzniesiono dużą zajezdnię w której stacjonował tabor w ilości 14 wozów silnikowych i 16 wagonów doczepnych (sprowadzonych z Anglii).

Ruch tramwajowy na terenie Zagłębia Dąbrowskiego zainaugurowano 18 stycznia 1928 roku uruchomieniem linii Sosnowiec - Będzin. Kolejne odcinki oddano do eksploatacji w tym samym roku: 11 lutego na trasie Będzin - Dąbrowa Kościół, 14 lipca na trasie Sosnowiec - Szopienice i 31 października na odcinku Dąbrowa Kościół - Reden. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w omawianym 1928 roku Szopienice miały połączenie tylko z dzielnicą Sosnowca leżącą z zachodniej strony torów kolejowych. Pasażerowie chcący kontynuować podróż w kierunku Będzina lub Dąbrowy musieli przejść pieszo przez tory kolejowe i przesiąść się do tramwaju, który rozpoczynał jazdę na mijance końcowej znajdującej się przy dawnym urzędzie pocztowym na ulicy 3 Maja. Niewygoda ta była udziałem pasażerów aż do 1931 roku, kiedy wybudowano wiadukt pod torami stacji Sosnowiec Główny. Dopiero od 2 marca tego roku, po uruchomieniu odcinka toru pod wiaduktem możemy mówić o połączeniu tramwajów śląskich z dąbrowskimi. W kolejnych latach kontynuowano rozbudowę sieci tramwajowej. 27 stycznia 1929 roku przekazano do ekslploatacji linię z Będzina do Czeladzi.W rok u 1929, na terenie Zagłębia funkcjonują pierwsze trzy linie tramwajowe, które także obecnie odgrywają kluczową rolę (wówczas jeszcze bez numerów): - Dąbrowa - Będzin - Sosnowiec, - Czeladź - Będzin - Sosnowiec, - Sosnowiec - Szopienice. Łącznie 19 kilometrów linii. W tym samym roku pojawiają się plany rozbudowy sieci tramwajowej. Planowano wybudować... 45 km linii. Większość z nich nie powstało do dzisiaj, m.in.: Czeladź - Siemianowice, Czeladź - Milowice, Ludwik - Dębowa Góra - Niwka, Dąbrowa - Strzemieszyce, Dąbrowa - Zagórze - Niwka. Powstała jedynie linia nr 24 Milowice - Sosnowiec - Ludwik - Środula. Już w 1931 roku relacje przewozowe ekslploatowane na zbudowanych do tej pory liniach były ponumerowane: nr 21: Sosnowiec - Dąbrowa nr 22: Sosnowiec - Czeladź nr 23: Sosnowiec - Szopienice W roku 1933 przystąpiono do budowy miejskiej linii w Sosnowcu na trasie Huta "Milowice" - ulica Okrzei. Wymienioną linię realizowano zasadniczo od 7 grudnia 1933 roku, kiedy uruchomiono odcinek między hutą a mostem na Przemszy, do 1 maja roku następnego. Ostatni jednak odcinek oddano do eksploatacji dopiero 22 grudnia 1935 roku po ukończeniu wiaduktu nad torem bocznicy prowadzącej ze stacji Sosnowiec do Kopalni "Renard" (obecnie "Sosnowiec"). Długość linii tramwajowych na terenie Zagłębia Dąbrowskiego w 1937 roku wynosiła 25,530 km.

W dniu wybuchu II wojny światowej, także w dniu następnym komunikacja tramwajowa funkcjonowała bez zakłóceń. Dopiero po wkroczeniu wojsk niemieckich na teren miast regionu 3 i 4 września nastąpiła przerwa w kursowaniu tramwajów. Z powodu wysadzenia mostów w Chebziu i Będzinie przez cofające się wojska polskie ruch pociągów na przyległych odcinkach zawieszono. Naprawa mostu nad rzeką Czarną Przemszą w Będzinie została ukończona dopiero w 1941 roku. Do tego czasu miasto Czeladź pozostało bez komunikacji tramwajowej, a pasażerów przewoziły zastępczo autobusy. 5 września 1939 roku nad tramwajami katowickimi i dąbrowskimi ustanowiono przymusowy zarząd niemiecki. W czasie trwania wojny nie budowano nowych linii tramwajowych. 

W lipcu 1945 roku całą sieć tramwajową przyporządkowano przedsiębiorstwu o nazwie "Koleje Elektryczne Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego" z przymusowym zarządem państwowym Ministerstwa Komunikacji.Po zakończeniu wojny... jakby inaczej... pojawiły się plany rozbudowy linii tramwajowych... nowe plany, nowe linie, m. in. : - Sosnowiec - Pogoń - Piaski - Czeladź - Czeladź - Grodziec (projekt pojawia się epizodycznie w końcu lat 50., równie szybko znika) 15 listopada 1948 roku utworzono związek między komunalny pod nazwą "Śląsko-Dąbrowskie Linie Komunikacyjne" z siedzibą w Katowicach. Związek ten przejął zarządzanie nad siecią tramwajową i autobusową. Uchwałą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach z dnia 27 lutego 1951 roku "Śląsko-Dąbrowskie Linie Komunikacyjne" przekształcono w "Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Katowicach". 

Przez lata sieć tramwajowa ulegała systematycznej rozbudowie i modernizacji. Niestety w roku 1961 zlikwidowane zostało połączenie Czeladź - Sosnowiec. Linia 22 jeździła do Będzina, a później przedłużono ją do Dąbrowy Górniczej.. W latach 1975-1977 Aleja Kołłątaja i ulica Małobądzka w Będzinie na całej swej długości uzyskały dwie jezdnie z wydzielonym, podwójnym torowiskiem pośrodku. Z powodu konieczności wyburzenia starej zajezdni tramwajowej zbudowano nową, na 150 wagonów w dzielnicy Gzichów. Na skrzyżowaniu linii tramwajowych i ulic z Czeladzi do Dąbrowy Górniczej oraz z Sosnowca do Grodźca w lipcu 1978 roku powstała Pętla (Rondo) Czeladzka - obecnie główny węzeł komunikacyjny miasta Będzina. W drugiej połowie 1983 roku przełożono końcowy fragment linii nr 22 w Czeladzi na nowe torowisko przy ulicy Kombatantów oraz wybudowano dużą pętlę torową i zlikwidowano dotychczasowe torowisko na Rynku. W roku 2002 na trasie Czeladź - Dąbrowa Górnicza zaczęła kursować linia 32.